สถิติกับการตัดสินใจและวางแผน

          ในชีวิตประจำวันของแต่ละคน อาจกล่าวได้ว่าต้องมีการตัดสินใจเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ อยู่ตลอดเวลา การตัดสินใจดังกล่าวอาจจะเป็นการตัดสินใจเพื่อตัวเอง เพื่อครอบครัว เพื่อญาติพี่น้องเพื่อนฝูง หรือเพื่อหน่วยงานที่รับผิดชอบ เช่น

          ตัดสินใจว่า วันนี้จะเดินทางไปโรงเรียนโดยใช้รถประจำทางสายใดดี

          ตัดสินใจว่า ควรจะซื้อประกันชีวิตแบบใดกับบริษัทใดจึงจะเหมาะสมที่สุด

          ตัดสินใจว่า ควรจะเลือกซื้อเครื่องปรับอากาศยี่ห้อใดจึงจะประหยัดพลังงานไฟฟ้า

          ตัดสินใจว่า จะซื้อเครื่องจักรอุปกรณ์ยี่ห้อใดมาใช้งานในบริษัทหรือโรงงาน

          การตัดสินใจเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ ดังกล่าวนี้ แต่ละคนอาจมีวิธีตัดสินใจที่แตกต่างกันไป เช่น บางคนอาจตัดสินใจโดยใช้ประสบการณ์ของตนเองหรือผู้ที่เกี่ยวข้อง ใช้ความเชื่อของตนเองหรือผู้ที่ตนเคารพนับถือ ใช้สามัญสำนึก หรือบางคนอาจตัดสินใจโดยใช้ข้อมูลหรือข่าวสารที่เกี่ยวข้อง

          การตัดสินใจโดยวิธีต่าง ๆ ข้างต้นนี้บางครั้งก็ตัดสินใจถูกแต่บางครั้งก็ตัดสินใจผิด ทั้งนี้ขี้นอยู่กับประสบการณ์ ความเชื่อ สามัญสำนึก หรือข้อมูลข่าวสารที่แต่ละคนมีอยู่ว่าถูกต้องและเหมาะสมกับลักษณะของปัญหา ที่ผู้นั้นต้องตัดสินใจมากเพียงใด แต่อย่างไรก็ตาม อาจกล่าวได้ว่าไม่ว่าจะใช้วิธีการใดมาช่วย ในการตัดสินใจก็จำเป็นต้องเกี่ยวข้องกับข้อมูลและข่าวสารไม่ทางตรงก็ทางอ้อม ทั้งสิ้น ตัวอย่างเรื่องการตัดสินใจว่าจะขายสินค้าในราคาที่ลูกค้าต่อรองหรือไม่ อาจพิจารณาลักษณะการเป็นลูกค้าของผู้ซื้อว่าเป็นลูกค้าประจำหรือลูกค้าจร การตัดสินใจดังกล่าวข้างต้นหากผู้ตัดสินใจทราบหรือมีความรู้เกี่ยวกับข้อมูล ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่ต้องตัดสินใจมากเพียงใด โอกาสที่จะตัดสินใจพลาดก็จะน้อยลงเพียงนั้น แต่การตัดสินใจบางเรื่อง การใช้ข้อมูลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องไม่สามารถนำมาใช้เพื่อช่วยในการตัดสินใจได้โดยตรง แต่จะต้องนำมาวิเคราะห์เสียก่อนซึ่งอาจใช้วิธีวิเคราะห์เบื้องต้นง่าย ๆ เพื่อทราบลักษณะทั่ว ๆ ไปของข้อมูล เช่น การจำแนกข้อมูลตามลักษณะต่าง ๆ ที่สำคัญเรียกว่าการแจกแจงความถี่ การหาสัดส่วนหรือร้อยละ การหาค่าเฉลี่ยและค่าการกระจายของข้อมูล ที่เรียกว่าค่ากลางและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานตามลำดับ หรืออาจใช้วิธีวิเคราะห์ขั้นสูง เช่น การประมาณค่าข้อมูล การทดสอบสมมุติฐานหรือความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ การหาความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูลและการพยากรณ์ข้อมูลในอนาคต ซึ่งการวิเคราะห์ข้อมูลขั้นสูงดังกล่าวค่อนข้างยุ่งยากและซับซ้อน

          การตัดสินใจเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ ข้างต้นในบางเรื่องอาจจะไม่สามารถใช้ข้อมูลแต่เพียงอย่างเดียวได้ ต้องมีการวิเคราะห์ข้อมูลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องเสียก่อน จึงจะนำมาใช้เพื่อการตัดสินใจได้ ข้อมูลที่ผ่านการวิเคราะห์แล้วนี้ ไม่ว่าจะวิเคราะห์โดยใช้การวิเคราะห์เบื้องต้นหรือวิเคราะห์ขั้นสูงก็ตาม เรียกว่า สารสนเทศ หรือข่าวสาร (Information) 

          กล่าว โดยสรุปก็คือการตัดสินใจมีโอกาสผิดพลาดมากน้อยเพียงใดขึ้นอยู่กับข้อมูลและ สารสนเทศซึ่งผู้ตัดสินใจมีอยู่เป็นสำคัญ ข้อมูลและสารสนเทศดังกล่าวนี้สามารถหามาได้โดยใช้วิธีการทางสถิติซึ่งเป็น วิชาการหรือเทคนิคเกี่ยวกับการเก็บรวบรวมและการวิเคราะห์ข้อมูลนั่นเอง